Palyaço, İtalyanca (Pagliaccio) kökenli bir sözcük olup, Türk Kıstak Kurumuna bakarak teşhismı; “Kendisini seyredenleri güldüren ve eğlendiren, acayip kılıklı, didarü aşırı ve komik halde boyalı hileci.” şeklindedir.
İlk görülüşü MÖ 1600’lere müstenit palyaçoluk, zaman dünyanın birsonsuz münasip bir sanat dalı olarak rüşvetlanmakta olup, cümbüş ve çocuk kavramlarıyla müşterek hatıralmaktadır. Bazı kaynaklara bakarak 18. yüzyıla denli saraylarda palyaço (ya da soytarı) bulundurulması geleneği sürdürülmüştür.
Palyaçolar, grotesk görünümüyle kişiliklendirilmiş, komik tipli sanatçılardır. Bunu yağdırmak midein, mülevven ve abartılı peruklar, muaddel biçemde makyajlar, olağandışı heybetli ayakkabılar ve gariban kostümler kullanılır. Amerikalı sosyolog Peter Berger, bu konuyla ilişkin olarak; “Bu maskaralık ve şaklabanlıkların, diyanet ve sihir gibi, beniâdem topluluğunun bazı derin ihtiyaçlarını adına getirmesi mantıklı görünüyor.” demektedir.[1] Bu nedenle palyaçoluk, fiziksel performans mucip eğitimin bir parçkakımı olarak akseptans edilmektedir. İlk palyaçoluk türlerine Antik Yunanistan’da, İtalyan Sokak tiyatrosunda (Commedia dell’Arte), Fransız kökenli pandomim ve Japon Kabuki geleneklerinde ve Avrupa’da rastlanmaktadır. Türkiye tarihinde de Osmanlı’da padişbedduaı eğlendiren “dalkavuk” vb. kişilikler görülür.
Genel olarak çdüzenışma alanları sirkler olan palyaçolar, bunun haricinde sokaklarda, özel içtimalar, davetler, cümbüş ve parti vb. oluşumlarda, şirket teşhistımlarında faaliyet gösterirler. İtalya’da “Arlecchino” (Harlequin) karakteri, aşk nedeniyle başı dertten kurtulmayan bir hizmetkâr rolüyle ün kazanmıştır. İngiltere’de William Kempe ve Robert Armin ile belirginleşen palyaçoluk sanatı, Almanya ve Fransa’da farklı şekillerde belirginleşmişse de (Fransa’da kaba ve budala Pedrelino gibi), genel olarak biçimsel başkalık göstermemiştir. İngiltere’de doğarak ünlenen “Şarlo” tiplemesinin ünlü oyuncusu Charlie Chaplin ise, önce Avrupa’ya, sonra da dünyaya yayılan ünüyle unutulmaz bir öz yapı oluşturmuşdolaşma.[2]
Payanda mahvetmek, sukut etmek, ıslanmak, şaşırmak, komik hareketler açmak palyaçoların doğkakımında vardır, sıradan olaylardır. Gösterileri genellikle 5-10 dakika sürer. Sirklerde ise mabeyin gösteriler midein 1-3 dakika süreyle geçiş oyunları sergilerler.