Palyaço, İtalyanca (Pagliaccio) asıllı bir sözcük olup, Türk Zeban Kurumuna bakarak tanımı; “Kendisini seyredenleri güldüren ve eğlendiren, acayip kılıklı, vecihü aşırı ve komik biçimde boyalı aktris.” şeklindedir.
İlk görülüşü MÖ 1600’lere müstenit palyaçoluk, bugün dünyanın birbir hayli mesabesinde bir zanaat dalı olarak algılanmakta olup, âlem ve çocuk kavramlarıyla yanında andaçlmaktadır. Temelı kaynaklara bakarak 18. yüzyıla kadar saraylarda palyaço (ya da soytarı) bulundurulması geleneği sürdürülmüştür.
Palyaçolar, grotesk görünümüyle kişiliklendirilmiş, komik tipli sanatçılardır. Bunu uydurmak midein, renkli ve abartılı peruklar, bambaşka biçemde makyajlar, olağandışı büyük başmaklar ve bir hoş kostümler kullanılır. Amerikalı sosyolog Peter Berger, bu konuyla ilgili olarak; “Bu maskaralık ve şaklabanlıkların, ilmek ve sihir gibi, ölümlü topluluğunun bazı koyu gereksinimlerinı alegori getirmesi mantıklı görünüyor.” demektedir.[1] Bu nedenle palyaçoluk, fiziksel başarım mucip eğitimin bir parçbirliı olarak ikrar edilmektedir. İlk palyaçoluk türlerine Antik Yunanistan’da, İtalyan Sokak tiyatrosunda (Commedia dell’Arte), Fransız asıllı pandomim ve Japon Kabuki geleneklerinde ve Avrupa’da rastlanmaktadır. Türkiye tarihinde bile Osmanlı’da padişilenmeı eğlendiren “dalkavuk” vb. kişilikler görülür.
Genel olarak çtuzakışma alanları sirkler olan palyaçolar, bunun haricinde sokaklarda, özel içtimalar, davetler, âlem ve kazanç vb. oluşumlarda, şirket tanıtımlarında faaliyet gösterirler. İtalya’da “Arlecchino” (Harlequin) karakteri, aşk nedeniyle başı dertten kurtulmayan bir çocuk rolüyle ün nailtır. İngiltere’bile William Kempe ve Robert Armin ile belirginlesevinçli palyaçoluk zanaatı, Almanya ve Fransa’da farklı şekillerde belirginleşmişse bile (Fransa’da kaba ve budala Pedrelino gibi), genel olarak biçimsel tadil göstermemiştir. İngiltere’bile doğarak ünlenen “Şarlo” tiplemesinin ünlü oyuncusu Charlie Chaplin ise, önce Avrupa’ya, sonra da dünyaya yayılan ünüyle unutulmaz bir mizaç oluşturmuştur.[2]
Sürgü ısırmak, tedenni etmek, ıslanmak, şaşırmak, komik hareketler sahip olmak palyaçoların doğbirliında vardır, macerasız olaylardır. Gösterileri çoklukla 5-10 dakika sürer. Sirklerde ise boşluk gösteriler midein 1-3 dakika süreyle geçiş oyunları sergilerler.